Để vun trồng não và trí nhớ của trẻ...

Não là cơ quan chính của hệ thần kinh và là một loại đài kiểm soát - tour de contrôle - của tất cả các sinh hoạt của ta.

Tế bào thần kinh làm việc 24/24 giờ, trao đổi thông tin với nhau - connected - để dùng từ của giới trẻ hiện nay khi nói về liên hệ trên mạng - Tế bào thần kinh sinh hoạt theo ê-kip, theo nhóm, gửi, nhận và khai thác thông tin của cả cơ thể để kiểm soát sinh hoạt của ta. Nhất cử nhất động của cá nhân, những cảm giác, những tư tuởng, tình cảm... là nhờ việc làm liên tục của các tế bào thần kinh ấy.

Não cũng có khả năng quên. Cũng may đấy vì phải biết quên để nhớ giỏi.

Điều này đúng hoàn toàn: thật sự ta sàng lọc các thông tin tùy theo tầm quan trọng của chúng để “quên” những chi tiết không quan trọng và “giữ lại” những gì cần cho ta.

Một trí nhớ to lớn

Từ lúc mới chào đời, trí nhớ của trẻ ghi nhận rất nhiều thông tin, một con số to như... số các vì sao trong vũ trụ.

Trí nhớ ngắn hạn giúp ta sinh hoạt tức thời như nhớ một số điện thoại, một danh sách các thức cần mua khi đi chợ... Xong, não xóa những chi tiết đó vì chúng thành vô dụng.

Trí nhớ dài hạn giúp ta giữ những ghi lại trong nhiều năm những kỷ niệm. Hầu như tất cả những gì ta được dạy lúc thơ ấu, não ta nhớ hết. Môi trường sống và giáo dục trẻ quan trọng là thế ấy.

Trí nhớ là một... sự tái tạo

Thật vậy, mỗi một trong chúng ta có nhiều loại trí nhớ : ta nhớ các mùi vị, các màu sắc, các hình ảnh, các từ ngữ ... Mỗi trí nhớ ghi nhận những kinh nghiệm ta đã sống, những sự kiện và biến cố ta đã trải nghiệm. Trí nhớ ta sàng lọc và tái tạo các hiện tượng đó tùy theo cá nhân ta, tùy theo quá khứ ta đã sống. Trí nhớ không hẳn là trung thành với hiện thực, ta tái tạo lại hiện thực với cái chủ quan của ta. Vì thế ta không nên trách hay phạt trẻ khi chúng diễn đạt những ý tưởng không hoàn toàn phù hợp với những gì ta trông đợi: có thể đó là phần sáng tạo của chúng.

Phải bắt các tế bào thần kinh làm việc

Não bộ cũng là một loại “cơ bắp”, không làm việc thì cơ sẽ teo.

Não của những người cao tuổi mất đi một phần sự đàn hồi co giản nhưng dù vậy khả năng làm việc của não, trẻ hay già, vẫn to lớn vô cùng. Ta có khả năng học đến cuối đời. Nhưng càng trẻ, học càng dễ, khả năng tiếp thu càng to.

Đối với trẻ, một cách ngắn gọn, có ba “chìa khóa” để học tốt: sự tò mò, sự thích thú và có đủ thời gian. Gợi sự tò mò, trẻ thêm động cơ để học. Có thích thú, trẻ học dễ hơn và nhớ lâu hơn. Cho trẻ đủ thời gian để tiếp thu và củng cố trí nhớ. Đừng bắt trẻ phải miễn cưỡng học và học những gì vô nghĩa đối với chúng. Cũng đừng bắt trẻ phải học “nước rút”, một cách vội vàng kiểu học nhồi học ép.

Nhưng càng học não càng phát triển khả năng học. Cũng dễ hiểu thôi vì với sinh hoạt (= học), não phải thiết lập thêm cái dây liên hoàn giữa các tế bào thần kinh, Các cấu trúc thêm vào đó sẽ sẳn sàng để tiếp thu kiến thức mới và đồng thời phát triển khả năng tiếp thu.

Làm gì một cách cụ thể để phát triển não và trí nhớ?

Một cách chung chung, dĩ nhiên là nên giúp trẻ sống trong một môi trường thoải mái để chúng tự tin ở mình. Phải làm sao cho chúng ăn uống đủ chất, ngủ đủ giờ, hít thở khí trời trong sạch vì não cũng cần được nuôi - bằng thức ăn và bằng ô-xy như bất kỳ cơ quan nào của thân thể - Trí nhớ mỗi đêm được tổ chức lại trong lúc ngủ mơ, REM sleep, nên cần ngủ đủ.

Để giúp trẻ sẵn sàng cho niên học mới, làm sao gợi sự tò mò cho trẻ đi tìm thêm hiểu biết, nói với chúng về những ích lợi của tri thức, dạy chúng tính hoài nghi để không ngừng kiểm tra các ý tưởng của mình và như thế mở mang thêm kiến thức, cho chúng quyền được sai lầm và tự sửa sai lầm, khuyến khích chúng áp dụng những kiến thức mới tiếp thu và cũng đừng quên kính trọng những ý tưởng của chúng... Vì một não bộ mà bị đè nén hay đàn áp thì có nhiều khả năng kém phát triển, trong đó có sự phát triển của trí nhớ.

Môi trường tinh thần và tình cảm cũng quan trọng là thế đó.

___________________________

*Mọi liên hệ về bài tin với chuyên mục Khoa học, xin gửi đến

email: thaolam@dantri.com.vn